لعاب چیست؟
رنگ و لعاب
در واقع همان پوشش درخشان و شفاف موجود بر روی سفال است،
که زیبایی و درخشندگی بی نظیر را به سفال می بخشد.
استفاده از رنگ و لعاب در سفالگری علاوه بر ایجاد جذابیت و زیبایی، سبب افزایش استحکام و دوام سفال می گردد.
و دارای انواع مختلفی از جمله براق یا مات، شفاف یا کدر، صاف و یا حتی بافت دار می باشد.
نوع رنگ و لعاب بستگی به نوع فرمول آن و مواد تشکیل دهنده آن دارد،
به همین دلیل با ترکیب مواد تشکیل دهنده لعاب به میزان های متفاوت، می توانید رنگ و لعاب جدیدی را ابداع نمایید.
لعاب معمولا ماده چسبنده ای نیست، اما تماس آن با سفال سبب نفوذ آن در خاک رس می گردد،
و زمانی که در درجه حرارت معینی قرار می گیرد به خوبی بر روی سفال نهادینه می گردد.
البته وجود هر گونه ناخاصی و یا آلودگی نظیر گرد و غبار و یا نفت در ماده تشکیل دهنده رنگ و لعاب سبب می گردد،
لعاب از روی سفال بلند شود،و یا سبب لغزیدن آن بر روی سفال می گردد.
ایجاد ترک و یا سوزن سوزن شدن در رنگ و لعاب استفاده شده در سفال
به دلیل آزاد شدن بیش از حد گاز درون مایع رنگ و لعاب می باشد.
بنابراین در هنگام لعابکاری سفال باید گرد و غبار را از سطح آن پاک کرده و آن را با یک اسفنج کاملا تمیز نمایید.
و برای این کار از یک دستکش مناسب استفاده نمایید؛
زیرا حتی تماس روغن های بدن با سطح سفال موجب جدا شدن لعاب از سطح سفال می گردد.
رنگ و لعاب در واقع یک لایه غیر قابل نفوذ و پوششی شفاف را بر روی ظروف سفالی ایجاد می کند.
استفاده از لعاب سبب استحکام و زیبایی بیشتر رنگ در ظروف سفالی می گردد .
از رنگ و لعاب برای ایجاد جلا و زیبایی بخشیدن به ظروف سفالی استفاده می شود
و علاوه بر آن به عنوان ماده ای ضد آب نیز کاربرد دارد.
در قرن های اخیر برای تزیین سفال از رنگ و لعاب استفاده می شود.
استفاده از رنگ و لعاب در کاشی نیز کاربرد بسیار زیادی دارد.
رنگ و لعاب به کار رفته در سفالینه های استفاده شده در معماری مدرن اغلب قرمز مایل به قهوه ای هستند؛
البته استفاده از آجر لعابدار نیز در معماری بسیار پرکاربرد است.
لعاب در سفالگری دارای طیف وسیعی از رنگ ها می باشد و
تنوع رنگ های آن به دلیل مواد معدنی و ترکیبات معدنی موجود در آن می باشد.
بیشترین ترکیبات معدنی که از آن ها در ترکیب لعاب استفاده می شود شامل
- اکسید آهن
- اکسید کبالت
- اکسید کروم
- اکسید مس
- کربنات مس هستند.
که اگر در کوره مقدار زیادی اکسیژن وجود داشته باشد سبب ایجاد تغییر در رنگ لعاب می گردد.
به عنوان مثال استفاده از کربنات مس در یک فضای اکسیداسیون سبب ایجاد رنگ فیروزه ای می گردد.
این در حالی است که اگر اکسیژن موجود در جو کم باشد، لعاب حاصل به رنگ قرمز روشن خواهد بود.
از مهم ترین انواع لعاب ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
لعاب سرب که براق و شفاف می باشد و به دمای 800 درجه
سانتی گراد نیاز دارد و در سفالگری از آن استفاده می شود.لعاب قلع که همان لعاب سفید مات می باشد که برای
اولین بار در ایران باستان و هم چنین در سفالگری اسلامی مورد استفاده قرار گرفت.لعاب خاکستر، در شرق آسیا کاربرد دارد و از چوب یا گیاه
زبان گنجشک که شامل پتاس و آهک می باشد، آن را تهیه می کنند.لعاب فلدسپات نیز یکی دیگر از انواع لعاب است که از آن
برای تزیین ظروف غذاخوری استفاده می شود و در مناطق مختلف آسیا کاربرد دارد.
برای لعابکاری ظروف سفالی باید آن ها را تحت حرارت و دمای معینی قرار داده،
و به این ترتیب رنگ و لعاب بسیار زیبایی را بر روی سفال ایجاد کرد.
اگر درجه حرارت بیش از حد بالا باشد لعابکاری به درستی انجام نمی شود و لعاب بیش از حد ذوب می گردد.
به همین دلیل برای انجام صحیح مراحل لعابکاری باید آن را در محدوده دمایی مناسبی قرار داد.
