پتینه کاری روی سفال هنر کهنه کردن اجسام و کارهای هنری با بهره گیری از رنگ و بافت و ایجاد نمایی کهنه و فرسوده شده یا اکسیدشده است. در این هنر، با کمک رنگ های پوشاننده، روشن کننده و تیره کننده، و مات کننده، به اشیا حالتی فرسوده، خورده شده، و کهنه داده می شود.
پتینه کاری روی اجسام و اشیای گوناگونی از قبیل دیوار، چوب، پلی استر و سفال به کاربرده می شود که ما در اینجا پتینه کاری روی سفال را بیان می کنیم.
امروزه برای اینکه طرح های ساخته شده با سفال به شکل قدیمی و کهنه خود، نمود نمایند آنها را با روش پتینه کاری رنگ آمیزی می کنند.
تاریخچه پتینه مربوط به دوران باستان است. که می توان پتینه را در نقاشی های به جای مانده در غارها و اماکن مصر باستان به صورت بسیار ابتدایی مشاهده کنید همچنین پتینه پیش از میلاد مسیح مورد استفاده قرار می گرفت که طریقه کار با تکنیک های امروزی بسیارمتفاوت است.
ابزار و مواد مورد نیاز برای پتینه کاری روی سفال
1) انواع قلم موها
2) دستمال و پارچه هایی با بافت های مختلف
3) انواع اسفنج
4) رنگ پاش یا اسپری
5) سیم ظرفشویی
6) سمباده زبر و نرم
7) دستکش
8) کاردک های مختلف
9) الکیل: این دسته از مواد، پودر فلزاتی هستند که اکثراً جنبه تزیینی دارند بطوریکه پس از ترکیب با رنگ، رنگ ما متالیک خواهد شد. توجه داشته باشید که الکیل ها را می توان با انواع رنگ ها (روغنی یا تینری) ترکیب نمود. رنگ های موجود : طلایی، نقره ای، مسی، صدفی، اشرفی، کاهی و غیره.
10) تکمیل کننده ها: این دسته مواد نیز در هنر پتینه کاری استفاده فراوانی دارند. نقش تکمیل کننده ها در مراحل پایانی کار ایجاد لایه ای است که حافظ و نگه دارنده رنگ و ثابت کننده آن می باشد تا عوامل محیطی و بیرونی مانند خش خوردگی، رطوبت و عوامل جوی دیگر در امان بماند و خاصیت دیگری که می توان ذکر کرد این است که تکمیل کننده ها که همان کیلرها و وارنیش ها هستند به رنگ ما پختگی خاصی می بخشند.
11) کیلر:از خانواده وارنیش ها می باشد، بی رنگ بوده، (در دو نوع مات و براق و به دو صورت در قوطی یا اسپری موجود است) با تینر فوری رقیق می شود. توجه : از این ماده در فضای بسته و یا زیر نور خورشید استفاده نکنید.
12) روغن جلا: شفاف کننده روغنی می باشد. حلال آن تینر روغنی است. اکثراً در صنایع چوبیاستفاده می گردد.
13) موم عسل: مایعی است کرم رنگ و غلیظ، خاصیت ضد رطوبتی و ضد آب بالایی دارد، در ساخته های سفالی و گچی استفاده می شود، کاربرد آن معمولاً برای مات کردن و کهنه کاری است.
- چگونه موم عسل درست کنیم؟
- 1- مقداری موم عسل خالص به اضافه مقداری تینر روغنی را درون شیشه ای ریخته و درب آن را می بندیم.
- 2- پس از ۲۴ ساعت، مایع کرم رنگ به دست آمده را از صافی رد کرده تا موم عسل ما آماده شود.
- 3- موم عسل تهیه شده را با قلم مو به سطح کار می زنیم و با پارچه جیر یا نایلونی پولیش می دهیم.
14) انواع چسب ها: چسب ها در واقع نقش مدیوم را ایفا می کند. منظور این است که در ثبات بخشیدن و استحکام مواد و مصالح به کار رفته نقش دارند. انواع : چسب چوب، سریش، چسب کاغذ دیواری، چسب سرامیک، چسب مایع که حلال تمامی آنها آب می باشد.
انواع تکنیک های پتینه کاری سفال
1. تکنیک کهنه کاری سفال (کهنه کردن کار سفالی)
کهنه کاری روی سطوح سفالی یعنی اینکه کارهای سفالی نو و تازه پخت را به روش های مختلف، تبدیل به حالتی از کهنگی بکنیم که کاربرد آن بیشتر در صنایع و دست ساخته هایی است که فرم سنتی دارند.
برای انجام این کار به مواد زیر نیاز ذاریم:
- موم
- پودر بچه
- دستمال (جیر یا نایلونی )
- مقداری دوده
- شمع
- پودر سنگ
- سیمان سیاه
- واکس مشکی یا قهوه ای یا واکس ماشین
- رنگ اکرولیک آبی کپکی یا سبز
نحوه اجرای کهنه کاری سفال :
1) در ابتدای کار، مقداری موم مایع را به سطح سفال کشیده و آن را به وسیله موم می پوشانیم. پس از گذشت ۲۴ ساعت، با استفاده از پودر بچه و به وسیله دستمال، سطح کار را صیقلی نموده و صاف می کنیم.
2) مانند روش اول ابتدا سطح کار را با موم می پوشانیم و پس از ۲۴ ساعت، دستمالی را به مقداری دوده آغشته نموده و به سطح کار می مالیم و پس از مدتی (چند ساعت کافی است) با دستمال، سطح اثر را صیقل می دهیم.
3) در این روش نیز ابتدا از موم مایع استفاده نموده و سطح کار را با موم می پوشانیم. پس از خشک شدن کامل کار، شمعی را روشن نموده و سطح کار را روی دوده حاصل از سوخت شمع حرکت می دهیم که تنوع حرکات و میزان دوده گیری کار، بستگی به خودمان دارد. در نهایت بعد از مدتی (چند ساعت کافی است) به وسیله دستمال، دوده های اضافی کار را حذف نموده و آن را صیقل می دهیم.
4) پس از موم اندود کردن اثر مانند روش های پیشین و پس از گذشت حدوداً دو ساعت، مقداری پودر سنگ و سیمان سیاه را مخلوط نموده و به سطح اثر می کشیم و در نهایت اینکه پس از خشک شدن کامل کار، آن را صیقل می دهیم.
5) مقداری واکس مشکی یا قهوه ای کفش و یا واکس ماشین را به سطح اثر کشیده، آن را با واکس کاملاً می پوشانیم. بلافاصله کار خود را با آب شسته و پس از خشک شدن، از رنگ رقیق شده آبی کپکی یا سبز اکرولیک استفاده کرده و برخی از سطوح کار را به دلخواه رنگ آمیزی می کنیم. در پایان بعد از خشک شدن، آن را صیقل می دهیم.
آموزش پتینه کاری روی سفال
1. ئبرای شروع از ظروف سفالی ساده مانند کاسه ساده، کوزه، قاب عکس و یا هر شکلی از سفال که باشد، استفاده کنید.
2. سفالی که به عنوان پایه کار در نظر گرفته می شود، سفال خام باشد یعنی اینکه در کوره پخته نشده و فاقد رنگ و لعاب است.
3. در این مرحله باید روی سفال را سنباده نرم بزنید تا ناصافی های احتمالی ازبین برود، از آنجا که پتینه روی سفال نیازمند کمی حوصله و صرف وقت می باشد و کار دشواری نیست. لذا در سنباده زدن نهایت دقت رابه کار ببرید.
4. بعد از سنباده زدن باید پارچه ای خشک و بدون پرز، غبار سفال را پاک کنید بهتر است سفال را شسته و بگذارید تا خشک شود.
5. بعد از خشک شدن دو بار کل کار را چسب چوب بزنید و صبر کنید تا سفال کاملا خشک شود.
طرز تهیه خمیر پتینه برای پتینه روی سفال
1) نصف لیوان چسب چوب را با پودر مل به آرامی هم زده تا سفت شده و به صورت خمیر در آید.
2) خمیر را بگذارید تا به مدت زمان یک ساعت استراحت کند پس از گذشت یک ساعت، خمیر چسب چوب و مل را با وردنه روی سطح نایلون باز کنید.
3) با قالب یا دستی طرح مورد نظر را کشیده و از خمیر جدا کنید، طرح را با استفاده از کمی آب و چسب چوب به روی سفالی که از قبل سنباده زده و تمیز کرده اید چسبانید.
4) استفاده از آب در حین چسباندن طرح، موجب ترک خوردن خواهد شد و حس قدیمی بودن به آن می دهد.
5) هر چه مقدار آب بیشتر باشد طرح بر روی کار بهتر چسبیده و ترک هایی ریز بر روی آن به وجود خواهد آمد.این ترک ها پس از خشک شدن طرح دیده خواهد شد.
6) کار را در فضای آزاد قرار دهید تا به صورت طبیعی خشک شود. این کار با توجه به اندازه طرح مقداری طول خواهد کشید. پس از خشک شدن کامل سفال، می توانید روی آن را رنگ آمیزی کنید.
در این مقاله ما درباره اینکه پتینه چیست، وسایل مورد نیاز پتینه ،انواع تکنیک های پتینه کاری روی سفال وآموزش پتینه کاری توضیح دادیم.
امیدوارم از خواندن این مقاله لذت برده باشید و بتوانید پتینه های زیبایی بسازید.
